Nỗ lực từ một phía

Ngày 13.11.2009, 10:25 (GMT+7)

Phát triển công nghiệp hỗ trợ

Nỗ lực từ một phía

SGTT - Triển lãm Công nghiệp hỗ trợ lần thứ ba, khai mạc ngày 12.11.2009 tại Hà Nội, đã có sự tham gia của 54 công ty Nhật Bản giới thiệu sản phẩm cần mua, và 62 công ty Việt Nam giới thiệu sản phẩm cần bán. “So với triển lãm diễn ra cách đây hai năm, số lượng doanh nghiệp cả hai phía tham gia cũng không mấy thay đổi.

Khách hàng Nhật đang xem sản phẩm trước khi ký hợp đồng

Nhưng khác biệt lớn nhất ở lần này là chúng tôi đã điều tra trước năng lực của các nhà cung cấp phía Việt Nam rồi mới gửi thư mời họ tham gia, và vì vậy khả năng kết nối giữa người mua và người bán chắc chắn sẽ lớn hơn nhiều”, ông Keisuke Kobayashi, giám đốc dự án thuộc văn phòng JETRO Hà Nội, nhận xét. Ông Kobayashi cho biết thêm triển lãm lần này là một trong những bước đầu tiên thực hiện hiệp định đối tác kinh tế Việt – Nhật (VJEPA), có hiệu lực từ đầu tháng trước.

Tuy nhiên, trong cuộc hội thảo về chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ, diễn ra bên lề triển lãm, vào sáng 12.11, những người tham dự lại không cảm thấy những thay đổi mang tính khác biệt.

Việt Nam vẫn chưa mặn mà với công nghiệp hỗ trợ

Bí thư thứ hai đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam Ryosuke Fujii đã sang Việt Nam được hai năm, với tư cách đại diện bộ Kinh tế – thương mại và công nghiệp Nhật Bản phụ trách thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ. Ông đã chứng kiến nhiều thay đổi trong chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ ở Việt Nam. “Nhưng có những câu hỏi chính vẫn chưa được trả lời là những lĩnh vực nào cần phát triển, phát triển như thế nào, đến khi nào xong, do ai thực hiện, và nguồn vốn ở đâu. Tất cả những cái đó được phía Nhật đưa ra trong dự thảo kế hoạch hành động để phía Việt Nam tham khảo, bổ sung và thông qua”, ông Fujii nói.

Nhưng ông Fujii cảm thấy hơi thất vọng, khi kế hoạch hành động này, cũng như nghị định Chính phủ về ưu đãi phát triển công nghiệp hỗ trợ, vẫn chưa được thông qua cho tới thời điểm hội thảo công nghiệp hỗ trợ này diễn ra. Ông Fujii cho rằng cho đến nay việc thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ ở Việt Nam gần như là nỗ lực đơn phương của phía Nhật Bản.

Trong vòng một tháng rưỡi, kết hợp với công ty V-MEX, một công ty chuyên điều tra của Nhật Bản, Jetro đã gửi phiếu điều tra tới 297 doanh nghiệp ở miền Bắc và miền Trung, và nhận được kết quả từ 164. Trên cơ sở đó, họ đã đi khảo sát 149 doanh nghiệp, và cuối cùng chọn ra 100 doanh nghiệp xuất sắc nhất để in thành sách giới thiệu với các nhà lắp ráp Nhật Bản, và 34 doanh nghiệp trong danh sách này đã tham dự triển lãm.

“Khó khăn mấu chốt ở đây dường như là sự khác biệt về văn hoá. Bộ Công thương Việt Nam, dù rất nỗ lực, nhưng đã không thuyết phục được Chính phủ Việt Nam cấp vốn để thực hiện việc hỗ trợ cho ngành công nghiệp hỗ trợ, cũng như sự hợp tác cần thiết của các bộ ngành khác”, ông Fujii nhận xét. Ông cho biết thêm rằng ưu đãi về thuế, một trong những điểm mấu chốt của nghị định, vẫn chưa được bộ Tài chính Việt Nam chấp thuận, vì họ cho rằng quy định ưu đãi thuế là chuyện của luật chứ không phải nghị định.

Phó vụ trưởng Công nghiệp nặng, bộ Công thương Ngô Văn Trụ, chia sẻ thêm: “Dự thảo nghị định chúng tôi đã hoàn tất từ hồi tháng 6, nhưng theo quy định phải đưa sang bộ Tư pháp thẩm định. Sau ba tháng, vừa rồi họ mới yêu cầu chúng tôi làm rõ một số vấn đề mang tính pháp lý, như sự cần thiết phải có nghị định khi chưa có luật về công nghiệp hỗ trợ”. Tuy nhiên, ông Trụ vẫn tin rằng muộn nhất thì nghị định này sẽ được thông qua vào cuối năm nay, với các ưu đãi về công nghệ, hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực, và nhất là thuế, cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này.

Nhật Bản tiếp tục nỗ lực đơn phương

Theo Jetro, các doanh nghiệp Nhật rất kỳ vọng vào sự phát triển của công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam trong những năm tới. Theo kết quả phỏng vấn gần đây của Jetro tại Trung Quốc và Thái Lan, có những nhà lắp ráp lớn của Nhật Bản tại đó đã coi Việt Nam là địa chỉ đầu tư tiếp theo, do chi phí nhân công ở hai nước này tiếp tục tăng cao. Jetro cũng cho biết rằng trong những tháng vừa rồi đã có những làn sóng ngầm xem xét đầu tư vào Việt Nam của các doanh nghiệp nội địa Nhật Bản, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ địa phương, trong trào lưu mới là toàn cầu hoá hoạt động của mình.

Ông Fujii thì lại nhấn mạnh tới một nguy cơ khác, nếu Việt Nam không nhanh chóng phát triển công nghiệp hỗ trợ. “Đến năm 2018, hiệp định Thương mại tự do ASEAN (AFTA) sẽ chính thức có hiệu lực đầy đủ, và khi đó thuế suất nhập phụ tùng, linh kiện từ các nước ASEAN khác vào Việt Nam sẽ bị bãi bỏ. Không có đủ những nhà cung cấp, Việt Nam sẽ mất các lợi thế tương đối của mình, và không loại trừ là nhiều nhà lắp ráp sẽ bỏ sang các nước khác, để lại một mất mát lớn cho nền kinh tế Việt Nam”, ông Fujii giải thích.

Theo ông Fujii, thời gian không còn nhiều, nên chắc chắn Việt Nam không thể làm tất cả, mà phải chọn ngành chiến lược trong công nghiệp hỗ trợ, để tập trung hỗ trợ. Ông Fujii cho biết phía Nhật Bản đang thu thập các yêu cầu của các doanh nghiệp Nhật xem họ cần Việt Nam phát triển những ngành công nghiệp hỗ trợ nào, những sản phẩm nào, và, muộn nhất đến đầu sang năm, bảng điều tra này sẽ được công bố. Tuy nhiên, ông Fujii cũng hé lộ những lĩnh vực mà các nhà sản xuất Nhật Bản quan tâm trong ba – năm năm tới, bao gồm dệt may, xe hai bánh, điện gia dụng, gia công kim loại, thiết bị văn phòng, thiết bị vệ sinh và ô tô.

Cũng theo đại diện bộ Kinh tế, công nghiệp và thương mại Nhật Bản (METI) tại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam, bộ Công thương Việt Nam có thể hy vọng vào sự hỗ trợ tài chính từ Chính phủ Nhật Bản cho việc thúc đẩy ngành công nghiệp hỗ trợ. “Đằng nào thì trong hiệp định Đối tác kinh tế Nhật – Việt phía Việt Nam đã yêu cầu chúng tôi giúp họ làm việc này”, ông Fujii nói.

Ông Fujii cũng cho biết rằng các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam phát triển công nghiệp phụ trợ cũng có thể hy vọng vào các khoản tín dụng ưu đãi, thông qua ODA, từ chính phủ Nhật Bản. “Tháng trước một khoản ODA giá trị 117 triệu USD đã được thông qua và chuyển cho ngân hàng Phát triển Việt Nam, và tôi hy vọng trong những năm tới công việc này sẽ được tiếp tục”, ông Fujii nói.

Huỳnh Phan