"VTV4 thực ra không chỉ phục vụ cho người Việt ở nước ngoài và khán giả trong nước. Chúng tôi xác định đây là kênh thông tin đối ngoại quốc gia của Việt Nam để cạnh tranh ảnh hưởng với các đối thủ khác ở cùng khu vực phủ sóng, trong cuộc chiến về quyền lực mềm "- theo lời nhà báo Bạch Ngọc Chiến.
LTS: Gặp gỡ & Đối thoại thứ Năm tuần này, mời quý vị độc giả cùng trò chuyện với nhà báo Bạch Ngọc Chiến, người từng làm cho văn phòng báo San Jose Mercury News tại Hà Nội, Vụ Thông tin - Báo chí (Bộ ngoại giao) và Sứ quán Việt Nam ở Washington DC... trước khi về làm "trưởng mõ làng" ở VTV4, quanh cái sự "thay da đổi thịt" tại kênh truyền hình này.
Trong cuộc hội thảo về ngoại giao văn hóa, diễn ra vào giữa tháng 10.2008, ông Bạch Ngọc Chiến, người mới được giao phụ trách VTV4 được già nửa năm, đã than thở về cái thân phận của kênh truyền hình đối ngoại này. Được tiếng là kênh truyền hình duy nhất của Việt Nam được phát vệ tinh phủ sóng toàn cầu, VTV4, theo lời của ông Chiến, bị coi còn kém cả "mõ làng". Ông kể:
"Nhiều chương trình văn hóa, du lịch do Việt Nam làm ở nước ngoài, các nhà tổ chức lại thường mời VTV1 đưa tin, cốt để báo cáo cho "các cụ" biết chương trình họ làm hoành tráng thế nào. VTV4 chỉ ăn theo thôi."
 |
| Ông Bạch Ngọc Chiến trao đổi với Chủ tịch HĐQT và TGĐ Saigon Media. |
Ông Chiến cảm thấy chạnh lòng, khi chương trình quảng cáo 30s về du lịch do Nhà nước bỏ 200 ngàn USD ra thuê CNN làm, và phát theo kiểu "phun nước hoa lên trời" theo cách nói của ông, có thể giúp VTV4 mỗi tháng đẩy hai chương trình, mỗi chương trình kéo dài 2 phút, lên CNN, liền trong 8 tháng. "Đó là chưa kể họ cho mình thoải mái khai thác kho dữ liệu của họ", ông Chiến nói.
Ông càng "tủi" hơn, khi nghe một doanh nghiệp nói trong hội thảo rằng đã thuê CNBC phát sóng chương trình Hoa hậu Hoàn vũ với chi phí là 7 triệu USD. Đó là món tiền, theo ông Chiến, có thể nuôi sống VTV4 trong 10 năm trời để làm công tác thông tin đối ngoại.
Cũng tại hội thảo đó, ông ngao ngán thông báo rằng chắc ông không có khả năng giữ ngôi sao Việt Kiều của Talk Vietnam - Louisa Huỳnh Thanh Thuận, bởi không có đủ gấp đôi, gấp ba số tiền 850 USD trả lương cho cô. Sau đó, ngay cả nhân vật thay thế là Hoa hậu Ngô Phương Lan, người mà ông khen là "thuần Việt" như một cách tư an ủi, cũng bỏ ông ra đi vì có quá nhiều kế hoạch bên ngoài...
Bên lề hội thảo, ông Chiến kể thêm rằng hồi tháng 3/2008, khi sang Anh Đức, Séc và Nga, ông đã phải nghe người ta nói rát mặt về VTV4. "Người ta bảo tôi chương trình của VTV4 hình thức thể hiện thì quê kệch, người dẫn chương trình thì thiếu hấp dẫn, nội dung thì nghèo nàn...", ông ngậm ngùi kể lại.
Nhưng hơn một năm sau, gặp lại ông, ông đã hớn hở thông báo rằng, doanh thu từ quảng cáo và tài trợ của VTV4 đã tăng gấp 4 lần so với năm 2008. "Quan trọng hơn, người ta đánh giá VTV4 đã thay da đổi thịt hoàn toàn. Chỉ đơn giản là nhờ xã hội hóa", ông Chiến nói.
Cuộc cạnh tranh về quyền lực mềm
Việc xã hội hóa truyền hình làm nhiệm vụ đối ngoại có đơn giản như ông nói không? Bởi, nếu đúng vậy, ở VTV4 hẳn người ta phải thực hiện từ trước khi ông về?
Quả có vậy, không hề đơn giản. Bởi các doanh nghiệp chỉ quan tâm đến các kênh truyền hình trong nước có lượng khán giả cao và ổn định, như VTV1, VTV3, HTV9, hay HTV7. Họ không quan tâm đến VTV4 vì họ không biết ai xem kênh này.
Chúng tôi phải thuyết phục họ rằng chắc chắn VTV4 có một số lượng khán giả lớn để hướng tới. Đó 4 triệu người Việt sống ở nước ngoài, tương đương với dân số một quốc gia cỡ nhỏ như Singapore. Nói cách khác, VTV4 giống như một đài truyền hình quốc gia cho "nước Việt Nam ở nước ngoài". Khi các doanh nghiệp đã quan tâm, thì các nhà sản xuất chương trình mới nhảy vào, bởi, nói cho cùng, lợi nhuận vẫn là mục tiêu cao nhất của họ.
Thêm vào đó, khán giả trong nước bây giờ cũng ngày càng quan tâm đến VTV4, bởi đây là kênh thuần Việt duy nhất của Việt Nam hiện nay. Tất cả các chương trình đều là về Việt Nam, do Việt Nam làm. Tất nhiên, ngoại trừ một số phim tài liệu của nước ngoài có giá trị lịch sử và tư liệu cao về Việt Nam - nguồn tư liệu nước ngoài duy nhất mà chúng tôi muốn khai thác sâu, để cho người Việt thấy được cách nhìn của nước ngoài về Việt Nam.
Còn khách hàng quảng cáo, đầu tiên là những công ty bất động sản, kinh doanh khu nghỉ dưỡng, du lịch, hàng không, và các nhà xuất khẩu. Ngoài ra, những công ty đã tạo dựng được thương hiệu quốc gia, và đang cần xây dựng thương hiệu quốc tế, cũng đã bắt đầu quan tâm đến VTV4.
Khác với VTV1, hay VTV3, chúng tôi không bán quảng cáo cho dầu gội đầu, xà phòng, hay kem đánh răng. Định vị của VTV4 là đem giá trị Việt tới khắp năm châu.
Và các ông đã thực hiện ra sao?
Phát súng mở màn quan trọng nổ vào ngày 27.1.2009 với chương trình Biz Vietnam (nay là chương trình Chào Việt Nam), do VTV4 và công ty Biz Media hợp tác thực hiện. Sau thành công ban đầu này, uy tín của VTV4 được nâng lên, và sự hợp tác được mở ra với các đối tác khác. Nếu trong hội nghị khách hàng thường niên của TVAD cuối năm 2008, VTV4 không có đối tác nào cả, thì một năm sau, chúng tôi đã có 5 đối tác. Cuối năm nay, hy vọng con số đó sẽ tăng lên.
VTV4 thực ra không chỉ phục vụ cho người Việt ở nước ngoài và khán giả trong nước. Chúng tôi xác định đây là kênh thông tin đối ngoại quốc gia của Việt Nam để cạnh tranh ảnh hưởng với các đối thủ khác ở cùng khu vực phủ sóng, trong cuộc chiến về quyền lực mềm.
 Một chương trình của VTV4. |
Ở nước ngoài, VTV4 phải cạnh tranh với những đối thủ nào?
Đó là một số đài hải ngoại phát bằng tiếng Việt, đặc biệt ở Mỹ. Trong cuộc cạnh tranh này VTV4 đang chiếm ưu thế, do có sự phong phú về chương trình. Tôi đã từng làm việc với một số đối thủ cạnh tranh nói trên, và, được biết rằng đa số họ, hoặc công khai, hoặc thầm lặng, đều đến mua chương trình của VTV4 để phát sóng lại. Như vậy, chúng tôi vừa là đối thủ cạnh tranh, lại vừa là đối tác của nhau, trong một mục đích chung là phục vụ đời sống tinh thần của cộng đồng người Việt ở nước ngoài.
Có một tin rất đáng khích lệ đối với chúng tôi là bên lề đại hội người Việt ở nước ngoài năm ngoái, có một đoàn khách từ Dresden (Đức) đến thăm trụ sở VTV4. Họ nói: "Còn một vài vấn đề nữa tôi còn phải góp ý với ông, nhưng chúng tôi phải chúc mừng ông vì ông đã thắng được Thúy Nga Paris. Trước đây, khi đi làm về, mệt mỏi, chúng tôi chỉ mở Nguyễn Ngọc Ngạn - Kỳ Duyên ra xem. Còn bây giờ, chỉ mở VTV4 thôi."
Được biết, cách đây 4-5 năm, có một đoàn của Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương (nay là Ban Tuyên giáo) đã sang tiếp xúc với kiều bào bên Mỹ. Họ đã nhận được phản ánh rằng cách đưa tin thời sự của VTV4 không phù hợp với cách tiếp nhận thông tin quen thuộc của kiều bào bên đó. Các ông đã tiếp nhận phản hồi này thế nào?
Tôi có biết việc này. Vì vậy, ngay từ đầu năm 2009, tôi đã trực tiếp giao nhiệm vụ này cho phó của mình là Lê Hồng Quang. Tôi bảo: "Ông muốn làm thế nào thì làm, nhưng bản tin của ta phải giống bản tin của Tây về văn phong và hình thức thể hiện. Tuy không dễ dàng và nhanh chóng để sản phẩm của chúng ta có thể đuổi kịp họ, do điều kiện về kinh phí, phương tiện, độ chuyên nghiệp, cũng như một vài lý do khác. Nhưng phải luôn hướng tới mục tiêu đó."
Trong năm vừa rồi, cách đưa tin của VTV4 đã có những thay đổi đáng kể.
Thứ nhất, chúng tôi cố gắng khai thác những cái tin mà khán giả quan tâm, như bão lũ, thiên tai, hay thời sự nóng bỏng, như giá cả lên xuống, cơn sốt vàng...
Rồi, tin gì nóng hổi nhất, thu hút sự quan tâm nhất đưa lên đầu, và thứ tự thông tin phải tuân theo thứ tự về mức độ quan tâm của khán giả. Nếu trong một ngày giá vàng tăng vọt từ 20 triệu lên 27 triệu đồng một lượng, thì tin đó được đưa đầu tiên. Ngược lại, vào ngày khác nếu Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết gặp Giáo hoàng, thì đó là tin nóng hổi, và cũng phải được đưa đầu tiên.
Chúng tôi cố gắng loại bỏ những thông tin lễ tân không có nội dung quan trọng, và nhất là những loại tin động thổ và khai trương.
Thứ hai, chúng tôi hay đưa tin về hoạt động của cộng đồng người Việt ở các nước. Tin này là tin đặc sản của VTV4, bởi chúng tôi có hệ thống cộng tác viên ở các nước, và đặc biệt là cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài. Có những vị đại sứ trực tiếp viết tin, bài cho VTV4.
Mảng thông tin cộng đồng này thú vị ở chỗ nhiều người trong nước muốn biết cộng đồng bên ngoài sống thế nào, và cộng đồng người Việt ở nước này lại muốn biết cộng đồng ở nước khác sống thế nào. Chính vì thế VTV4 dự kiến trong năm 2010 sẽ tăng từ 30 phút lên 45 phút, để tăng thêm tin cộng đồng theo tỷ lệ tương ứng.
Cấu trúc chương trình có gì thay đổi so với trước đó không?
Thay đổi cơ bản nhất về cấu trúc là cơ cấu chương trình phong phú hơn, với số mũ chương trình (đầu mục) nhiều hơn. Giờ phát sóng cũng được điều chỉnh cho phù hợp với giờ sinh hoạt của từng khu vực múi giờ trên thế giới, làm sao nhắm được vào giờ vàng ở khu vực đó.
Một sự khác biệt nữa là do chương trình phong phú, nên chúng tôi không cần phát cơ học, tức là cứ xây dựng chương trình tám tiếng, rồi cứ thế phát lại thêm hai lần nữa. Hiện giờ, vòng 1 và vòng 3 khác nhau nhiều, lại có thêm đặc thù cho vùng mình nhắm tới.
Nhưng thú vị nhất là trong năm 2009 đã có thêm những chương trình mới hoàn toàn, do VTV4 tự sản xuất.
Đó là chương trình "Núi sông bờ cõi", chuyên mục hai tuần một lần, để phổ biến kiến thức về biên giới lãnh thổ, lãnh hải. Chúng tôi khai thác rất sâu về các văn bản pháp lý phân định đường biên trên bộ và trên biển, cũng như các công ước quốc tế, các hiệp định của Việt Nam ký với nước ngoài.
Chúng tôi cũng kết hợp quảng bá quê hương đất nước ra bên ngoài, bởi hơn một nửa trong 64 tỉnh thành là có đường biên giới. Kết cấu chương trình là một cái tin về các họat động liên quan đến biên giới, sau đó có một phóng sự giới thiệu đặc thù về một vùng biên giới nào đó. Sau đó là phần phổ biến kiến thức, hay thông tin pháp lý.
Chương trình thứ hai mà chúng tôi tâm đắc là điểm báo quốc tế về Việt Nam. Nó hay ở chỗ giới thiệu cho khán giả VTV4 thấy Việt Nam qua con mắt của báo chí nước ngoài.
Kiều bào cần được tiếp nhận thông tin nhiều chiều
Nhận xét của nước ngoài về Việt Nam có cả tích cực và tiêu cực. Các ông chỉ chọn loại nhận xét tích cực, hay cả hai. Và nếu cả hai thì theo tỷ lệ nào?
Việc đưa ra một bức tranh tương đối toàn cảnh, có mảng nọ mảng kia, là điều chúng tôi đang hướng tới. Có một khán giả Việt Kiều Mỹ đã đến thăm VTV4, và nói rằng nhu cầu của bà con bên đó là được tiếp nhận thông tin nhiều chiều.
Đối với một số vấn đề nhạy cảm như dân chủ, nhân quyền và tôn giáo, VTV4 vẫn không ngại khai thác. Có rất nhiều dư luận về vấn đề này ở góc độ phê phán, nhưng cũng có những người khác lại nhìn ở góc độ khác. Chúng tôi muốn khán giả VTV4 hiểu rằng cách nhìn nhận về những vấn đề đó ở người nước ngoài cũng rất khác nhau.
Chẳng hạn, về vấn đề tôn giáo, những tổ chức như Human Right Watch, hay Ủy ban Tư do Tôn giáo Quốc tế (Mỹ) phê phán Việt Nam thế nọ kia. Nhưng, đồng thời, lại có những phóng viên của Ý, hay Pháp... lại viết những bài kể về sự ngỡ ngàng của họ là tại sao Việt Nam có nhiều nhà thờ đến thế. Hay, tại sao cuộc sống sinh họat vào dịp Noel ở Việt Nam lại hấp dẫn đến vậy, khi không chỉ những giáo dân, mà cả những thanh niên bên lương cũng coi Noel là ngày lễ của họ.
Hay đánh giá của các chuyên gia kinh tế nước ngoài về Việt Nam, chúng tôi cũng trích đăng lại với mức cân bằng tương đối. Moody's đánh tụt hạng Việt Nam, nhưng World Bank, hay Asia Development Bank, thì lại nâng hạng.
Phản ứng của những người phụ trách mảng thông tin đối ngoại đối với những cải tiến của ông như thế nào?
Đến nay mọi thứ đều ổn. Họ yêu cầu chúng phải làm trúng và linh họat. Và phương châm của chúng tôi làm thế nào thì làm, miễn sao đảm bảo được hai tiêu chí đó.
Trong cuộc họp ban chỉ đạo thông tin đối ngoại cuối năm ngoái, Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm đã đồng ý cho xã hội hóa thông tin đối ngoại ở mức độ cần thiết. Việc VTV4 thực hiện thành công đã chứng minh chủ trương ở trên là đúng.
Có lúc nào, nghĩ lại, ông thấy lo lắng về những phát biểu quá mức thẳng thắn của mình trước các vị lãnh đạo, như trong hội thảo ngoại giao văn hóa cuối năm 2008, hay những thay đổi mang tính đột phá trong nội dung và hình thức đưa tin của VTV4 hay không?
Không hề. Tôi không thuộc típ người đi nhẹ, nói khẽ, cười duyên. Nói thì nói hết nhẽ, làm thì làm cho ra trò. Không làm được thì đi chỗ khác.
Nghe nói Trung ương có dự án về triển khai công tác thông tin đối ngoại. VTV4 có được nhận hỗ trợ gì từ khoản ngân sách nghe nói là khá lớn này không?
Cái hỗ trợ lớn nhất của trên, theo tôi, chính là việc họ chấp nhận cho VTV4 xã hội hóa chương trình truyền hình đối ngoại. Còn lại xã hội lo hết.
Tất nhiên, chúng tôi cũng phải đến thuyết trình, thuyết phục, nhưng quan trọng nhất là chúng tôi đã chứng mình bằng thực tế. Nhà nước không tốn tiền, khán giả hài long. Còn chúng tôi biết chúng tôi đang đi đâu, trên con đường nào.
Sau một năm xã hội hóa truyền hình đối ngoại, ông rút ra điều gì với tư cách một nhà quản lý?
Cũng vẫn với những con người đó, nhưng xác định hướng đi khác, cách làm việc khác, với những thách thức và động lực mới, kết quả khác hẳn. Hơn nữa, đất lành chim đậu, có người như Louisa Huỳnh Thanh Thuận ra đi, thì lại có những người từ các kênh khác trong đài xin về đây. Hay, Hoa hậu Ngô Phương Lan ra đi, thì một người khác là Hoa hậu Nguyễn Thị Huyền, sau khi tốt nghiệp báo chí chuyên ngành truyền hình ở Anh, đã xin về VTV4, chứ dứt khoát không về kênh khác.
Xin cám ơn ông.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét