"Các chủ doanh nghiệp Việt Nam cần học tập sự kiên trì và tính mục đích cao của các cô bé, cậu bé bán bưu thiếp, hay đồ lưu niệm trên đường phố. Chúng dứt khoát đi theo du khách, cho đến khi họ mua một món đồ nào đó.", GS Kenichi Ohno nói.
Nguyên Bộ trưởng Thương mại Trương Đình Tuyển, trưởng nhóm khảo sát liên ngành về công nghiệp hỗ trợ của chính phủ, đã nhận xét rằng trong 5-10 năm tới, các doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ sẽ chủ yếu sản xuất các chi tiết có độ phức tạp không cao, và làm vệ tinh cho các nhà cung cấp linh phụ kiện nước ngoài ở nấc cao hơn (lắp ráp các chi tiết thành cụm chi tiết, hay bộ phận).
"Sau khoảng thời gian đó, sau khi đã học tập được kỹ năng, và làm chủ được công nghệ, các doanh nghiệp Việt Nam mới có thể tính đến các nấc cao hơn nữa, nhất là lắp ráp các cụm nhóm thành sản phẩm cuối cùng", ông Tuyển nói.
Đó là một mục tiêu không hề khiêm tốn, nếu tính đến việc công nghiệp hỗ trợ ở Việt Nam đã được khởi động ít nhất 5-6 năm, nhất là từ phía doanh nghiệp của Việt Nam và Nhật Bản. Đã có những nhận thức hết sức khác nhau trong quá trình tìm hiểu nhau của họ, khiến số doanh nghiệp Việt Nam trở thành vệ tinh của các nhà cung cấp linh phụ kiện Nhật Bản vẫn dừng ở mức không đáng kể.
Sự khác biệt về văn hóa trong tiếp cận
"Sáng kiến chung Nhật - Việt đã nhấn mạnh rằng phía Việt Nam không chỉ mong muốn phía Nhật đầu tư vào một ngành công nghiệp nhất định nào đó, mà còn muốn Nhật Bản giúp Việt Nam phát triển nó, tức là giúp phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ với sự tham gia của các doanh nghiệp Việt Nam", ông Hiroshi Kobayashi, đại diện phụ trách dự án tại Hà Nội của Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản (JETRO) nói, và cho biết một trong những cách giúp đỡ đó từ phía Nhật là tổ chức những cuộc triển lãm công nghiệp hỗ trợ.
Kể từ năm 2004, JETRO đã tổ chức được 6 cuộc triển lãm thường niên này tại Việt Nam, luân phiên ở hai trung tâm kinh tế lớn nhất là Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội. Đây là cuộc triển lãm "ngược", hay triển lãm "nhu cầu", khi người mua là các doanh nghiệp Nhật trưng bày những sản phẩm mà họ muốn mua từ các nhà cung cấp.
Tại cuộc triển lãm Hà Nội lần đầu tiên (2005), theo ông Kobayashi, mỗi giám đốc doanh nghiệp Việt Nam, được tháp tùng bởi một cô thư ký xinh đẹp mặc áo dài xinh đẹp, thường chỉ trao đổi vài câu với các doanh nghiệp Nhật, trước khi gửi lại brossure giới thiệu về công ty mình. "Tất nhiên, không có hợp đồng nào được ký kết", ông Kobayashi kể lại.
Tại cuộc triển lãm Hà Nội lần thứ hai (2007), khi đã biết các doanh nghiệp Nhật cần gì, các doanh nghiệp Việt Nam đã có những trao đổi sâu hơn về chuyên môn, và kết quả đã có 5-6 hợp đồng được ký kết.
Ông Kobayashi cho biết, nhiều doanh nghiệp Việt Nam bị các doanh nghiệp Nhật từ chối chủ yếu là do họ chưa chuẩn bị sẵn được những thông tin cần thiết mà người Nhật quan tâm. "Hoặc giả lãnh đạo doanh nghiệp Việt Nam đã không thể hiện được nhiệt tình, quyết tâm và sự nghiêm túc cần thiết cho việc hợp tác", vị đại diện JETRO nhận xét.
 |
"Khi tiếp xúc với các doanh nghiệp Nhật, xin đừng vội nản lòng, bởi các công ty Nhật luôn muốn có sự thử thách, thông qua thái độ tích cực và sự chủ động trong việc cung cấp thông tin", ông này giải thích, khi nhắc tới lời phàn nàn từ các doanh nghiệp Việt Nam rằng sau khi đã gửi brossure, hay bản fax giới thiệu về công ty mình, họ không hề nhận được sự phản hồi từ các công ty Nhật.
"Trong khi đó, các doanh nghiệp Nhật lại nói rằng họ chờ đợi các phía Việt Nam gọi điện đến khẳng định lại rằng tài liệu đã đến chưa, và hỏi thêm rằng phía Nhật có cần thêm thông tin gì nữa không", ông Kobayashi nói.
Theo ông, các doanh nghiệp Nhật, trước tiên, thường quan tâm các thông tin rất cụ thể về định lượng, như số lượng nhân viên, vốn pháp định, doanh thu, khách hàng là ai... Đây là điều kiện cần, bởi theo quan niệm của người Nhật, một lãnh đạo doanh nghiệp nghiêm túc không thể không biết điều này. Sau đó, doanh nghiệp Nhật sẽ hỏi tiếp người chủ doanh nghiệp Việt Nam về tình hình thị trường, kế hoạch và chiến lược phát triển doanh nghiệp... "Đây là điều kiện đủ để từ đó xác lập mối quan hệ đối tác tiếp tục", ông Kobayashi kết luận.
Giáo sư Kenichi Ohno, Giáo đốc Diễn đàn Phát triển Việt Nam, thì hóm hỉnh nhận xét: "Các chủ doanh nghiệp Việt Nam cần học tập sự kiên trì và tính mục đích cao của các cô bé, cậu bé bán bưu thiếp, hay đồ lưu niệm trên đường phố. Chúng dứt khoát đi theo du khách, cho đến khi họ mua một món đồ nào đó."
Một điều tra cách đây 5-6 năm của JETRO cho thấy nhiều doanh nghiệp Việt Nam có cảm giác tự ti, khi cho rằng rất khó làm ăn với người Nhật quá kỹ tính. Trong khi đó, các doanh nghiệp Nhật lại cho rằng, tuy trình độ của doanh nghiệp cũng là một yếu tố quan trọng khi lựa chọn đối tác, nhưng yếu tố quan trọng nhất lại là nhận thức và quyết tâm "làm ăn với Nhật" của người đứng đầu doanh nghiệp.
Bản thân JETRO cũng đã tự rút cho mình những kinh nghiệm, khi tại cuộc triển lãm lần thứ 6 tại Việt Nam (lần thứ ba tại Hà Nội) vào cuối năm ngoái, họ đã cho tìm hiểu trước về năng lực cũng như quyết tâm của các doanh nghiệp Việt Nam, trước khi chính thức gửi giấy mời tham dự.
Mô hình quản lý Kaizen/5S và chương trình tu nghiệp AOTS
Ông Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Công ty Hùng Dũng - một nhà sản xuất linh kiện điện - điện tử ở Hải Dương, đã đến với triển lãm công nghiệp hỗ trợ cuối năm ngoái với lời mời từ ban tổ chức. Ông còn vui hơn, khi được Canon - nhà lắp ráp điện tử hàng đầu thế giới - quan tâm. Nhưng, sau khi xem xong đoạn phim do ban tổ chức giới thiệu về các nhà cung cấp tiềm năng của Việt Nam, ông biết rằng, ngoài việc nỗ lực nghiên cứu làm thử các linh kiện, bảng mạch theo yêu cầu của Canon, công ty ông còn có nhiều việc phải làm, liên quan đến sự sắp xếp, bố trí nhà xưởng. JETRO đã cho chiếu hình ảnh xưởng cơ khí của công ty ông với sàn xưởng còn mấp mô, với lời nhận xét rằng điều này sẽ ảnh hưởng lớn tới năng suất và chất lượng sản phẩm.
"Đó là một trong những ví dụ về việc các nhà cung cấp Việt Nam chưa áp dụng mô hình quản lý Kaizen/5S. Việc có hay không có những kiến thức về điều hành nhà máy (5S), hay cải tiến (Kazen) là yếu tố cực kỳ quan trọng trong khả năng kết nối với các nhà lắp ráp Nhật, bởi bất cứ nhà sản xuất Nhật nào cũng rất coi trọng điều này", ông Kobayashi giải thích.
Ông Ngô Kiên Cường, Tổng Giám đốc công ty BA AN - một doanh nghiệp chuyên sản xuất ống nhựa xoắn với nhãn hiệu Thăng Long - đã được mời đến dự triển lãm đó, với tư cách một báo cáo viên cho việc áp dụng thành công phương thức quản lý Kazen/5S. Nhờ đó, doanh thu của công ty này đã tăng gấp 5 lần chỉ sau ba năm (12 tỷ đồng năm 2006 và 60 tỷ đồng năm 2009).
Với nhận thức rằng trục trặc có thể nảy sinh liên tục ở bất cứ thời điểm nào, bộ phận nào, của doanh nghiệp trong quá trình sản xuất, người Nhật đã đề ra triết lý quản lý Kaizen với nội dung 5S, dịch tương đương tiếng Việt là sàng lọc, sắp xếp, sạch sẽ, săn sóc và sẵn sàng. Mục tiêu của phương pháp quản lý này là nhằm tăng năng suất và năng lực cạnh tranh nhờ giảm thiểu những lãng phí bao gồm sản xuất dư thừa, khuyết tật sản phẩm, tồn kho, di chuyển bất hợp lý, sự chờ đợi giữa các khâu, thao tác thừa của công nhân hay máy móc...
Theo ông Cường, hệ thống Kaizen/5S, thực chất là việc công thức hóa và đơn giản hóa mọi họat động từ sản xuất, kiểm soát chất lượng, quản lý kho, đến quản lý văn phòng và bảng biểu, dữ liệu, để tiện theo dõi, kiểm tra với thời gian ít nhất.
"Chẳng hạn, để tránh nhầm lẫn trong vận hành máy, cũng như dễ dàng nhận biết trạng thái của máy, phải dán nhãn hiệu hiện thị Bật/Tắt bên trên các nút, hay công tắc. Hay, trong quản lý kho cần đảm bảo nguyên liệu, hay thành phẩm, nhập trước phải được sử dụng trước, hay xuất kho trước, để đảm bảo chất lượng sản phẩm. Còn vệ sinh nhà xưởng thì luôn phải gọn gàng, luôn được vệ sinh sạch sẽ", ông Cường dẫn chứng.
Ông Cường cho biết, để áp dụng thành công hệ thống Kaizen/5S, ông đã trực tiếp tham dự một khóa học về thực hành cải tiến hiện trường do Hiệp hội tu nghiệp kỹ thuật hải ngoại (AOTS) tổ chức vào tháng 4/2007 tại Nhật Bản. Ông Cường là một trong hơn 4500 tu nghiệp sinh Việt Nam, trong số 150 ngàn kỹ thuật viên và nhà quản lý của các nước đang phát triển, đã đến Nhật Bản để theo khóa học này, kể từ khi AOTS, thuộc Bộ Kinh tế - Thương mại - Công nghiệp Nhật Bản (METI) được thành lập năm 1959.
Mục đích của chương trình này, được thực hiện ở bốn trung tâm tu nghiệp của AOTS tại Tokyo, Yokohama, Toyota và Osaka, hoặc tại các công ty (tu nghiệp thực địa), là nhằm tăng cường quan hệ kinh doanh giữa công ty nước sở tại và công ty Nhật.
"Sự hiểu biết về văn hóa, xã hội, và tập quán thương mại của công ty Nhật, cũng như khả năng giao tiếp bằng tiếng Nhật, sẽ khiến cho các tu nghiệp sinh này khi trở về sẽ thể hiện tốt vai trò nhân lực cầu nối, nhất là đối với những yêu cầu quan trọng của phía Nhật như tiêu chuẩn chất lượng và thời gian giao hàng", trưởng đại diện AOTS tại Hà Nội Hitoshi Kondo nói.
Tuy nhiên, do chi phí cử đi học Nhật quá lớn, mặc dù đã được phía Nhật hỗ trợ khoảng 40-50%, kể từ năm 1977, AOTS đã đưa ra hình thức mới là tu nghiệp hải ngoại đối với Nhật Bản, hay tu nghiệp tại chỗ đối với các nước thụ hưởng. Các chuyên gia từ Nhật được mời qua đào tạo theo nhu cầu của từng công ty. Trong hơn 20 năm, đã có khoảng 178 ngàn lượt tu nghiệp sinh tại chỗ, trong đó gần 5400 người Việt Nam, tham gia chương trình này.
"Ngoài việc giảm chi phí, cái hay của chương trình này là cùng một lúc có thể chuyển giao kỹ thuật và kinh nghiệm quản lý cho nhiều người, và rút ngắn thời gian tu nghiệp", ông Kondo nhận xét.
Trong trường hợp của BA AN, một số giám đốc, quản đốc và trưởng phòng đã tham dự các khóa học ngắn ngày tại Việt Nam về thực hành cải tiến hiện trường, hoạt động cải tiến nhà xưởng... Đặc biệt, trong khóa học ứng dụng Kaizen/5S diễn ra ngày 19/8/2008, ngay tại nhà máy của Ba An, toàn thể cán bộ công nhân viên của công ty này đều được tham dự.
Theo ông Kondo, trong chương trình tu nghiệp hải ngoại, AOTS vẫn nhận được hỗ trợ tài chính của chính phủ Nhật, có sự đóng góp của các nhà lắp ráp. "Nếu đào tạo theo kế hoạch của từng hiệp hội, với thời gian dưới một tháng, kinh phí được hỗ trợ là 50%. Còn với hình thức tuyển sinh theo từng nội dung, với thời gian dưới ba tháng, kinh phí được hỗ trợ là 60%", ông Kondo cho hay.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét