Xúc tiến thương mai: Thu về một mối?

Ngày 31.01.2007, 10:04 (GMT+7)

Giám đốc Trung tâm Thông tin thương mại Phạm Tất Thắng cho biết: "Khi đàm phán BTA với Mỹ, nhất là đàm phán WTO, thương mại được hiểu rộng hơn là thương mại hàng hoá, thương mại dịch vụ, đầu tư và sở hữu trí tuệ". Chính vì vậy, theo ông, hệ thống thương vụ của Việt Nam ở nước ngoài phải được tổ chức theo cách hiểu như trên

Trên thực tế, công việc trong những năm gần đây của tham tán thương mại (TTTM) nói chung không chỉ bao gồm xúc tiến thương mại. TTTM Nguyễn Hữu Chí kể lại rằng "hễ có bất cứ yêu cầu nào của doanh nghiệp Úc liên quan đến đầu tư, du lịch, hay nhu cầu tuyển lao động, Đại sứ lại kính chuyển cho thương vụ giải quyết".

Tham tán là của Thương mại?

Bộ trưởng Trương Đình Tuyển trao đổi với Phó thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng về biện pháp nâng cao hiệu quả xúc tiến thương mại

Tuy nhiên, công việc của TTTM không hề có sự phối hợp từ các bộ ngành liên quan. "Cần có cơ chế cung cấp thông tin từ Bộ Kế hoạch và đầu tư, Du lịch, Thuỷ sản, Công nghiệp và Nông nghiệp cho chúng tôi, bởi các bộ đó có vẻ không quan tâm lắm đến công việc xúc tiến chung của TTTM thuộc Bộ Thương mại", TTTM tại Đức Nguyễn Văn Gòn "cầu cứu" Bộ trưởng Trương Đình Tuyển.

"Cách làm của chúng ta chẳng giống ai cả", phó cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại Nguyễn Bảo lắc đầu. Ông kiến nghị rằng nếu Chính phủ thấy chức năng thực tế của TTTM là xúc tiến tất cả thì nên có văn bản xác nhận, và yêu cầu các bộ liên quan có sự hợp tác cần thiết. Ông cũng cho rằng đây chính là lúc Chính phủ phải giao cho Bộ Ngoại giao chủ trì việc xây dựng lại cơ cấu của cơ quan ngoại giao tại nước ngoài cho hiệu quả, khỏi chồng chéo, gây lãng phí không cần thiết.

Cơ quan xúc tiến thương mại kiểu Jetro?

Để rõ ràng trong cơ chế cung cấp thông tin giữa thương vụ và doanh nghiệp, TTTM tại Nhật Nguyễn Trung Dũng gợi ý rằng Việt Nam nên tham khảo mô hình của Thương vụ Pháp tại Nhật. Theo đó, Thương vụ Pháp đưa ra một danh mục các loại thông tin. Thông tin chung về thị trường, ngành hàng thì miễn phí, còn thông tin chuyên sâu của từng doanh nghiệp đối tác thì phải trả tiền theo mức độ chuyên sâu đến đâu.

Bộ trưởng Trương Đình Tuyển nói: “Doanh nghiệp có quyền đòi hỏi nhiều ở các TTTM, và các TTTM có nghĩa vụ đáp ứng những đòi hỏi chính đáng của doanh nghiệp”. Doanh nghiệp trách TTTM không hồi âm những yêu cầu tìm đối tác của mình. TTTM than thở với báo giới rằng các doanh nghiệp trong nước khi yêu cầu xác minh về đối tác, khi cần phải xác minh chuyên sâu, cần phải trả phí dịch vụ ngoài quy định cho phép của Nhà nước với TTTM, nhiều doanh nghiệp lờ luôn.

Để tránh “những lời qua tiếng lại” đã thành điệp khúc từ bao năm nay về vấn đề “thông tin là từ thiện hay dịch vụ”, rất cần có một cơ quan xúc tiến thương mại hoạt động thuần tuý bằng ngân sách kiểu như Jetro. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng “con nhà nghèo” như Việt Nam nên liệu cơm gắp mắm chứ đừng “đua đòi” với “gã nhà giàu” Nhật Bản. Thế nhưng, theo ông Bảo, ngân sách dành cho xúc tiến thương mại của Việt Nam không hẳn đã ít, mà do chia ra nhiều túi quá.

Kể từ khi Bộ Ngoại giao xin được cơ chế “ngoại giao phục vụ kinh tế”, quỹ “Ngoại giao phục vụ các hoạt động kinh tế” đã được thành lập ngày 8.9.2003. Gần đây, lại có chương trình "Những ngày Việt Nam ở nước ngoài", do Bộ Ngoại giao phối hợp với Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam làm. Cục Phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Bộ KHĐT cũng được Chính phủ đầu tư nhiều chục tỉ đồng để hỗ trợ công tác xúc tiến thương mại cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Mới đây thôi, bộ này lại đề nghị Chính phủ cho thành lập các văn phòng xúc tiến đầu tư ở nước ngoài. Ở một mức độ thấp hơn, các bộ như Nông nghiệp, Thuỷ sản, thậm chí cả Khoa học công nghệ, cũng đòi có đại diện ở nước ngoài. Ngoài ra, nhiều địa phương cũng được cấp ngân sách làm xúc tiến cho riêng mình.

Cách làm theo kiểu “ngành ngành làm xúc tiến” như vậy, theo ông Bảo, chắc chắn dẫn đến sự “cát cứ”, “cục bộ” trong cung cấp thông tin. Điều này đi ngược lại tinh thần của cải cách hành chính là “thu về một đầu mối”, và nhiều khi có tác dụng ngược trong việc quảng bá hình ảnh quốc gia.

Vào giữa năm nay, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 5 dự kiến sẽ thảo luận cụ thể về việc cơ cấu lại bộ máy Chính phủ, trong đó xây dựng mô hình các bộ quản lý đa ngành để nâng cao hiệu quả công tác hoạch định chiến lược và kế hoạch phát triển. Phải chăng đã đến lúc cần phải nâng tầm Cục Xúc tiến thương mại (thuộc Bộ Thương mại) lên thành cơ quan trực thuộc Chính phủ, kiểu như Jetro, để phát huy được vai trò điều phối công tác xúc tiến thương mại, và khỏi “chia năm xẻ bảy” nguồn ngân sách vốn đã không mấy dư dả?

Huỳnh Phan